Türkiye’deki Kazak Yazarlarımız; “Hızırbek Gayretullah”

1. Anasayfa
2. Türkiye’deki Kazak Yazarlarımız; “Hızırbek Gayretullah”

---

Çevrimiçi Uluslararası Panel Serimizin İlki İstanbul’da gerçekleştirildi

              22 Mayıs 2021 tarihinde İstanbul saatiyle saat 12:00 de “Türkiye’de Yaşayan Kazak Yazarlar” konulu paneller dizisinin birinci bölümü, Kanal 34 stüdyolarından canlı yayın ile Zoom üzerinden gerçekleştirildi.

               Kazak Türkleri Eğitim ve Araştırma Derneği, Dinara Kozhabayeva, Otandastar Qory ve Qazaq Madeni-İskerlik Üyi tarafından ortaklaşa düzenlenen “Hızırbek Gayretullah’ın Hayatı, Hizmetleri ve Eserleri” konulu panele konuşmacı olarak; Kazakistan Cumhuriyeti İstanbul Başkonsolosu sayın Alim Bayel, LN Gümilyov  Avrasya Ulusal Üniversitesi’nden sayın Ord.Prof.Namazali Omashulı, Otandastar Qory Başkan Vekili sayın Magaviya Sarbasov, İstanbul Mimarsinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nden sayın Prof.Abdulvahap Kara, Abay Devlet Pedagoji Üniversitesi’nden sayın Prof.Dosan Baymolda, Almanya Münih şehrinden Siyaset Bilimci sayın Dr.Abdulkayyum Kesici, Dünya Kazaklar Birliği Yönetim Kurulu Üyesi sayın Serkan Şaban Dinçtürk, Dünya Kazaklar Birliği Emekli Sekreteri sayın Botagöz Uatkan, Güney Kazakistan Devlet Pedagoji Üniversitesi’nden Öğretim Görevlisi sayın Dinara Kozhabayeva ve Qazaq Madeni İskerli Üyi üyesi ve Katead Başkan Yardımcısı sayın Erol Yolcu katıldılar. Programı Kanal 34 İstanbul stüdyosundan moderator ve Kazak Eli Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Ertolkun Gaynetullah sunarken, Kazakça-Türkçe canlı tercüme sayın Assel Gaynetullah tarafından yapıldı.

 Konuşmasında sayın Omashev; ”Hızırbek Gayretullah ismi, Kazakistan’da eskiden beri bilinmektedir. Zira kendisi SSCB döneminde Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı  Dinmuhammed Kunayev’i ziyaret etmiş ve resmi oturumlara konuşmacı olarak katılmıştır. Bununla beraber sayın Gayretullah’ın Olcas Süleymenov, Kaldarbek Naymanbayev ve Irımgali Nurgaliyev gibi bir çok Kazak aydınlarıyla ve devlet erkanıyla irtibat halinde olup fikir alışverişinde bulunduğunu duymuşluğum vardı. Daha sonraları kendileriyle tanışma şerefine nail oldum. Hızırbek Gayretullah’ın Altaylarda Kanlı Günler adlı kitabının Kazakçaya çevrilerek Erevıl Atga Er Salgan adıyla Almatı’da yayınlanmasına yardımcı oldum. Okurlarından tam not alan bu eser, önemli tarihi bir kaynaktır. Altaylarda Kanlı Günler ve Erevıl Atga Er Salgan kitabı sayesinde Kazak kahramanı Osman Batur hakkında Al Farabi Kazak Devlet Üniversitesi’nde konferanslar düzenlendi ve Osman Batur’un Kazakistan’da tanınması adına büyük bir adım atılmış oldu. Özellikle değinmek isterimki zor bulunan tarihi evrakları bulmak, yazıya dökmek ve sürükleyici bir roman gibi anlatmak da ustalık ister. Sadece yazar olarak değil, halkı için mücadele eden bir devlet adamı olarak da, Amerika’da kurulan Doğu Türkistan Sürgün Hükümetinin kurulmasında da önemli görevler aldı. Bunların yanısıra burada anlatamayacağımız kadar yoğun geçen iş hayatında da başarılı hizmetler veren Hızırbek Gayretullah bütün bunların üstesinden gelmiştir” dedi.

               Konuşmasında sayın Baymolda; “Türkiye’de yaşayan Kazakların Osman Batur’u ve Doğu Türkistan’I dünyaya tanıtma da çok büyük rolu vardır. Hızırbek Gayretullah denince ben; mücadeleci ruhuyla Doğu Türkistan ve Osman Batur’u dünyaya tanıtan birisi olarak nitelendiriyorum. Kanlı Çin baskısından Taklamakan Çölü’nü ve Himalayaları aşarak, Hindistan’I geçerek Türkiye’ye ulaşan Kazaklar, Osman Batur ve arkadaşlarının kahramanlıklarına şahit olmuşlardı fakat çoğu vefat etti. Hızırbek Gayretullah gibi kıymetli ve altın köprü vazifesi gören yazarlarımız sayesinde gelecek nesillerimize, bizlere bu veriler birinci elden belgeleriyle çok iyi bir şekilde aktarılmış oldu diye düşünüyorum. Bundan 20 sene evvel 2001 yılında Azatlık Radyosu’nda çalışırken İstanbul’da Osman Batur içerikli bir konferans daveti aldım ve organize edenlerden biri de Hızırbek Gayretullah ağabeyimizdi.Buradaki Kazak hemşerilerimizin Osman Batur ve Doğu Türkistan konularına hakim olduklarını anlamış oldum. Ben de bir makaleyle konferansa katıldım. Konferansda milletvekili sayın Nazif Okumuş bey de vardı.Benim Şoybalsan hakkında yazdığım makaleyi Ali Engin beyle beraber Türkçeye çevirttirerek geliştirmeme yardımcı olmuştu. Şahsına gelince kendisi çok çalışkan ve kalbi Doğu Türkistan’ın hürriyeti için çırpınan bir kişiliktir. Ayrıca Kazakistan ile ticari, ilmi ve ailevi bağlarını da hiç bir zaman koparmamıştır.” diyerek sözlerine devam etti.     

               Konuşmasında sayın Sarbasov; “Ben Hızırbek Gayretullah denilince;kendisinin makaleleri, eserleri ve faaliyetleri neticesinde, yakın tarihi, gelenek ve görenekleriyle Kazak Halkını dünyaya tanıtmış birisi olduğunu düşünüyorum. Kendilerine yaptığı çalışmalarından dolayı çok teşekkür ediyorum. Bizim Vatandaşlar Vakfı olarak vazifemiz yurtdışında bulunan ve Ata Yurda dönüş yapan kardeşlerimize yardımda bulunmaktır. Henüz yurtdışında yaşayan Kazak yazalarımızın basılan kitaplarının Kazak diline çevrilip basımı için ayrılmış fonumuz bulunmamaktadır. Ancak kitap tanıtım programları düzenleyerek yardımcı olmaya çalışıyoruz. Şimdilik yurtdışında yaşayan Kazak yazarlar ve Kazaklar hakkında 2000 kitap ve makale toplayarak kitaplık oluşturduk ve bu dökümanları elektronik ortama aktardık. Bunun haricinde yurtdışı Kazakları ile alakalı 2 ciltlik “Kazak Alemi” adıyla sporcu, yazar ve çeşitli dallarda başarı göstermiş 50 kişinin hikayesi ele alınmıştır” diyerek vakıf faaliyetlerinden örnekler aktardı.  

               Konuşmasında sayın Kara özetle; Golfred Layas ve diğer yazarların Kazak Göçlerini anlatan eserlerden örnekler vererek “bir milletin kendi tarihini kendi içinden çıkan yazar ve tarihçileri tarafından yazılması çok büyük bir nimettir. Bu sebeple Türkiye Kazakları çok şanslıyız ve Hızırbek Gayretullah adına yapılan bu panel çok yerinde oldu... Halife Altay ve Hasan Oraltay’ın yazdığı kitaplarda ikinci dalga göç konu alınırken, Hızırbek Gayretullah’ın Altaylarda Kanlı Günler kitabında 1937’de başlayan Elishan Teyci ve Osman Batur’un şehadetinden sonra başlayan Alibek Hakim’in kafilesi olmak üzere her iki dalgada yapılan tüm göçler, Pakistan’da kurulan Doğu Türkistan Göçmenler Cemiyeti de dahil olmak üzere Kazak Medeniyeti, örf ve adetlerinden tutun da kımızın analizine ve dahi Türkiye’ye gelen kişilere kadar geçen süreçte, altmış kişiyle beş yıl boyunca yapılan hatıraların kayda alınması ve belgelerin toplanması ile tarihi bir eser olarak en beğendiğim eserdir. Bu eserin önsözü Koca Abdullah Savaş Tarafından yazılmış olup, eserin içeriğinde nasıl yazıldığı, veri kaynakları ve yazı komitesi hakkında detaylı bilgiler bulunmaktadır” diyerek kitaba emeği geçenlerin isimlerini zikretti. Sayın Kara konuşmasına “kitabın titizlikle hazırlandığı, o devirde renkli harita ve kaliteli baskısıyla tarihi bir eser olarak miras kalacak büyük bir eserdir. Emeği geçenlerin hepsini anmak ve şükranlarımızı iletmemiz gerekir diyerek Kazak Göçleri hakkında detaylı bilgiler aktarmaya devam etti.

               Konuşmasında sayın Kesici; “Bugün bir yazar, bir mücadele insanı olarak hayatı ve eserleri incelenmekte olan Hızırbek Gayretullah ağabeyimiz, hem Doğu Türkistan Kazakları hem de diğer Doğu Türkistanlılar açısından özel anlam ifade eden mümtaz şahsiyetlerden biridir. Hızırbek Gayretullah’ın 1960-1970’li yıllardaki gazete ve dergilerdeki yazılarıyla kitap, broşür ve benzeri eserleriyle Doğu Türkistan Meselesi’nin ve Doğu Türkistan Kazakları’nın yakın tarihi ve göç olaylarının yeni nesillere aktarılmasını sağlamış, Türkiye ve Dünya kamuoyuna tanıtılmasında önemli rol oynamış büyüklerimizden biridir” diyerek Uluslararası İslam Konferansında ve Doğu Türkistan Göçmenler Derneği faaliyetleri esnasında yaşanan İsa Yusuf Alptekin ve Hacı Osman Taştan ile olan anılarından bahsetti. 

               Konuşmasında sayın Dinçtürk özetle; “Hızırbek Gayretullah sadece Türkiye’deki Kazaklar için değil tüm dünyadaki Kazaklar için önemli bir şahsiyet, önemli bir yazar ve aksiyon adamıdır. Hocalarımız kitaplarından ve Doğu Türkistan için yaptığı hizmetleri detaylı anlattılar. Ben kendileri hakkında özellikle SSCB dağılmadan evvel 1977’de yazdığı Altaylarda Kanlı Günler kitabı vesilesiyle kardeş Türk Halkının örf ve adetleriyle Kazak kardeşlerine ne derece yakın olduklarını bu kitabında önemli derecede tespit etmiştir.  Hızırbek Gayretullah’ın en önemli faaliyetlerinden biri de daha Sovyetler Birliği’nin dağılmasından evvel sayın Olcas Süleymenov’un başında bulunduğu Nevada-Semey Anti Nükleer Teşkilatı üyelerini Türkiye’ye davet ederek çevreci faaliyet gösteren bu derneğin tanıtımına önemi katkı sağlamıştır. Bu açıdan da Hızırbek Gayretullah’ı irdelemek gerektiğine inanıyorum. Ayrıca dünyada Türklerin yaptığı en önemli dini faaliyetlerden birisi olan camii inşaasına da ön ayak olmuş, 1980 yılında yapılan, halen İstanbul Ataşehir ilçesinde bulunan Türkistan Camii’nin yapımı ve bakımının devamında da büyük rol oynamıştır. Bu sebeple sayın Hızırbek Gayretullah aksakalımızın sadece yazar olarak değil, önemli bir çevreci, milli hizmetlerinin yanında dini hizmetlerde de ne kadar aktif olduğunu vurgulamak isterim” diyerek konuşmasını tamamladı.

Panel bitiminde Hızırbek Gayretullah’ın kronolojik yaşam öyküsü Kazakça ve Türkçe olarak okunudu.

Açılış ve selamlama konuşması Kazakistan Cumhuriyeti Başkonsolosu sayın Alim Bayel tarafından yapılan ve panel kısmı Kanal 34 Televizyonundan canlı yayınlanan program, katılımcıların teşekkür ve temenni mesajlarının ardından sona erdi.

 

 

 

KATEAD

Tarih : 22 Mayıs 2021